İçindekiler
Seçici Yeme Bozukluğu (ARFID) Nedir?
Seçici Yeme Bozukluğu (Avoidant/Restrictive Food Intake Disorder – ARFID), kişinin belirli yiyecekleri yemekten kaçınması veya ciddi kısıtlamalar yapmasıyla karakterize edilen bir beslenme bozukluğudur. ARFID, sadece “seçici yemek yeme” alışkanlığı olarak görülmemeli, ciddi besin eksikliklerine ve sağlık sorunlarına yol açabilen bir rahatsızlık olarak ele alınmalıdır.
ARFID’li bireyler belirli yiyeceklerin tadı, kokusu, dokusu veya görünümüne karşı aşırı hassas olabilir ve bu nedenle çok sınırlı bir diyetle beslenirler. Çocukluk çağında daha sık görülse de yetişkinlerde de ortaya çıkabilir.
Seçici Yeme Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
ARFID’in yaygın belirtileri şunlardır:
✅ Sınırlı sayıda gıda tüketme
✅ Belirli yiyeceklerin kokusuna, tadına veya dokusuna karşı aşırı hassasiyet
✅ Yemek yerken mide bulantısı veya kusma hissi
✅ Kilo kaybı veya yetersiz kilo alımı
✅ Enerji düşüklüğü ve yorgunluk
✅ Besin eksikliklerine bağlı sağlık sorunları (örneğin, demir veya vitamin eksikliği)
✅ Sosyal ortamlarda yemek yemekten kaçınma
Bu belirtilerden birkaçı devam ediyorsa bir uzmana danışmak önemlidir.
Seçici Yeme Bozukluğu (ARFID) Neden Olur?
ARFID’in kesin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bazı risk faktörleri bu bozukluğun gelişmesine katkıda bulunabilir:
🔹 Duyusal Hassasiyet: Bazı bireyler belirli yiyeceklerin kokusuna, tadına veya dokusuna karşı aşırı duyarlıdır. Bu durum genellikle çocukluk döneminde başlar ve zamanla daha belirgin hale gelebilir.
🔹 Travmatik Deneyimler: Geçmişte yaşanan olumsuz yemek deneyimleri (örneğin, boğulma hissi, zehirlenme veya mide rahatsızlıkları) kişinin belirli yiyeceklerden kaçınmasına neden olabilir.
🔹 Psikolojik ve Nörolojik Faktörler: Kaygı bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB) ve otizm spektrum bozukluğu gibi durumlarla ilişkili olabilir.
🔹 Öğrenilmiş Davranışlar: Ailede veya yakın çevrede seçici yeme alışkanlıkları olan bireyler varsa, kişi de benzer bir yeme davranışı geliştirebilir.
Seçici Yeme Bozukluğu (ARFID) Nasıl Tedavi Edilir?
ARFID tedavisi, bireyin özel ihtiyaçlarına bağlı olarak değişebilir. Yaygın tedavi yöntemleri şunlardır:
✔ Duyusal Maruziyet Terapisi: Korkulan veya reddedilen yiyeceklerle kontrollü şekilde maruziyet sağlanarak bireyin bunları tüketmeye alışması amaçlanır.
✔ Şema Terapisi: Kişinin yeme davranışlarını etkileyen geçmiş deneyimleri analiz edilir. Korkular, kaygılar ve olumsuz inançlar ele alınarak yemekle ilişki güçlendirilir.
✔ Beslenme Danışmanlığı: Eksik besinlerin yerine konulması ve sağlıklı bir beslenme düzeni oluşturulması için beslenme uzmanlarıyla çalışmak faydalıdır.
✔ Aile ve Çevre Desteği: Özellikle çocuklarda, ebeveynlerin bilinçlendirilmesi ve destekleyici bir ortam oluşturulması önemlidir.
✔ İlaç Tedavisi: ARFID’e eşlik eden anksiyete veya depresyon gibi psikolojik sorunlar varsa, uzman kontrolünde ilaç tedavisi önerilebilir.
Seçici Yeme Bozukluğu (ARFID), bireyin fiziksel ve zihinsel sağlığını etkileyebilen ciddi bir durumdur. Ancak, doğru destek ve tedavi ile üstesinden gelinebilir. Eğer siz veya bir yakınınız yemek konusunda aşırı sınırlamalar yaşıyorsa, bir uzmandan destek almak önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
🔹 ARFID sadece çocuklarda mı görülür?
Hayır, ARFID her yaşta görülebilir. Çoğu zaman çocuklukta başlar ancak tedavi edilmezse yetişkinlikte de devam edebilir.
🔹 ARFID ile iştahsızlık arasındaki fark nedir?
ARFID’de kişi yemek yemekten kaçınır, ancak bu durum açlık hissinin olmamasından değil, yiyeceklere karşı duyusal hassasiyet veya psikolojik nedenlerden kaynaklanır.
🔹 ARFID tamamen tedavi edilebilir mi?
Evet, erken teşhis ve uygun terapi yöntemleri ile ARFID yönetilebilir ve hatta tamamen tedavi edilebilir. Ancak her bireyin süreci farklıdır.
🔹 Çocuğumun ARFID olup olmadığını nasıl anlarım?
Eğer çocuğunuz belirli yiyeceklerden sürekli kaçınıyor, yemek yerken yoğun kaygı yaşıyor ve besin eksikliği belirtileri gösteriyorsa bir uzmana danışmanız önemlidir.
🔹 ARFID olan bireyler hangi gıdaları tüketebilir?
Bu tamamen kişiye bağlıdır. Ancak, genellikle yumuşak, nötr tatlı ve belirli dokulardaki yiyecekler daha kolay tüketilebilir. Kişinin kabul edebileceği yiyecekleri belirlemek için bir beslenme uzmanıyla çalışmak faydalıdır.
